Als je écht kijkt, wat zie je dan?
Vorige jaar namen we afscheid van Kees de Kort (1934-2022), de ‘Dick Bruna van de Bijbelverhalen’. Een groot kunstenaar die Bijbelverhalen vertolkte in eenvoudige tekeningen. Wereldwijd groeiden generaties op met zijn illustraties uit de kleine boekjes Wat de Bijbel ons vertelt en de Kijkbijbel. Wat is de kracht van zijn werk en hoe kan het dat zijn oeuvre zo veel impact heeft gehad op het Bijbelgebruik in de afgelopen vijftig jaar?
Het begint met echt kijken
Het begon allemaal in 1962. Het Nederlands Bijbelgenootschap werkte samen met de stichting Docete aan een project om de Bijbel dicht bij mensen met een verstandelijke beperking te brengen. Er werd in 1965 een oproep gedaan aan illustratoren om werk in te leveren en de ‘winnaar’ zou de opdracht krijgen. Op de laatste dag van de inschrijving leverde een jonge kunstenaar, Kees de Kort, een aantal werken in. De jury was het er al snel over eens: deze Kees de Kort moest de opdracht krijgen.
En toen deed Kees iets bijzonders. Hij pakte zijn spullen en betrok een kamer in een instelling voor verstandelijk beperkte mensen. Daar leefde hij een tijdje midden tussen zijn doelgroep. Want, zo zei hij: ‘Als ik iets wil maken wat speciaal voor hen is, moet ik weten hoe ze kijken, waar ze op letten, hoe ze denken.’ Hij wilde zijn doelgroep echt begrijpen. Het resultaat is bekend.
Een project dat ooit startte voor een specifieke groep, bleek een veel breder publiek aan te spreken. Vanaf 1966 verschenen de eerste boekjes in de serie Wat de Bijbel ons vertelt, die uiteindelijk uitgroeide tot meer dan twintig verschillende uitgaven. En het bleef niet bij Nederland: het werk van Kees de Kort ging de hele wereld over. In meer dan honderd landen werd de Bijbel ontsloten aan de hand van zijn illustraties. Naar schatting zijn er meer dan 33 miljoen van zijn boeken verkocht en verspreid.
Zijn stijl is consistent en herkenbaar. Het lijken eenvoudige afbeeldingen: geen diepte of achtergrond, simpele scenes. De mensen en hun emoties staan centraal op iedere plaat. Accenten ontstaan vooral door primaire kleuren.
Warmte en licht
Mijn favoriete afbeelding is die van de verloren zoon die thuiskomt. Deze gelijkenis die Jezus vertelt in Lucas 15 spreekt mij zeker in de KijkBijbel enorm aan door de manier waarop Kees de Kort kleur inzet. De zoon draagt donkergekleurde kleren, blauw, grijs, donkerbruin. Maar je blik wordt getrokken naar de vader. Die is gekleed in warme, heldere kleuren; rood, geel, oranje. Hij buigt zich helemaal om zijn zoon heen, neemt hem als ware op in zijn licht en warmte. Ik krijg er zelf een heel warm gevoel bij en ga ernaar verlangen om zo omhelsd te worden door warmte en licht.
En hierin ligt de kracht van het werk van Kees de Kort. Zijn afbeeldingen vertellen het verhaal, er is eigenlijk geen tekst bij nodig. Eenieder wordt geprikkeld om te kijken, zelf te ontdekken wat de mensen op de platen meemaken en voelen. De kracht van beelden is bijna niet beter te vatten dan in de KijkBijbel.
Samen ontdekken
De afgelopen week werd ik er ineens bij bepaald dat Kees de Kort zijn tijd eigenlijk ver vooruit was. Vorig jaar verscheen het boek Nooit meer een kleurplaat, waar Maartien Hutter en Henk Kuindersma hun inzichten delen over kindertheologisch denken. Een visie waarbij het kind en de opvoeder gelijkwaardige gesprekspartners zijn die samen op ontdekkingstocht gaan door de Bijbel. Dat betekent onbevangen en met een open blik kijken naar de verhalen en je laten verrassen door wat het verhaal zegt, oproept, laat zien. Het was dat Kees een beeldend kunstenaar was, anders had hij dit boek vast al jaren eerder geschreven.
Ik weet zeker dat het werk van Kees de Kort nog jarenlang kinderen én volwassenen zal blijven inspireren om de verhalen in de Bijbel te ontdekken.
Door Renske Huisman
Uitgever bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.